Кыргыз мамлекетүүлүгүнүн негиздөөчүлөрү

Абдыкерим Сыдыков

Ал 1889-жылы туулуп, эмгек жолун Пишпек уезддик администрациясында котормочу болуп баштаган. Бир нече жылдан кийин Абдыкерим Сыдыков, Ишеналы Арабаев, Иманалы Айдарбеков, Касым Тыныстанов жана башка санаалаштары менен бирге «Алыш-Ордо» партиясын түзүштү. 28 жашында большевиктердин ячейкасына кирген. Ал бир нече жолу партиядан чыгарылып, андан кийин кайра киргизилген. Абдыкерим Сыдыков башкалар менен бирге Кыргыз автономия идеясын көтөргөн. 1933-жылы жазында ал камакка алынып, беш жылдан кийин контрреволюциялык ишмердикке айыпталып, өлүм жазасына тартылган.

 

Иманалы Айдарбеков 

Иманалы Айдарбековдун аркасы менен 1924-жылы декабрда Кыргыз автономиясынын мамлекеттик бийлик органдары Ташкенттен Пишкекке которулган. Ошол мезгилден баштап Пишпек Кыргызстандын борбору болгон. Советтик партиялык ишмер Иманалы Айдарбеков 1884-жылы Пишпек уездинин Арчалы айылында туулган. 1919-жылы Пишпек депутаттар кеңешинин төрагасы жана активдүү большевик болгон. Андан кийин Кыргыз ССРинин Башкы сотунун төрагасы жана соода эл комиссары болгон.

 

Жусуп Абдрахманов

Жусуп Абдрахманов Эл Комиссарлар Советинин биринчи төрагасы болгон. Ал бул кызматка 26 жашында келген. Жана ал баш ийген борбордон көз карандысыз бир кыйла тайманбас саясатты жүргүзгөн. Ал Кыргыз АССРин союздук республикага айландырууну талап кылды. Саясатчы дан сатып алуу пландарын аткаруудан баш тартты. Мунун аркасында Кыргыз ССРинде ачарчылык союзга кирген өлкөлөрдө кеңири жайылса да болгон эмес.

1933-жылы ал кызматтан четтетилип, «партиянын чечимдерин коргобостон, аларды бурмалаган» деп айыпталган.

 

Ишеналы Арабаев

Кыргыз мамлекеттүүлүгүнүн түптөлүшүнө зор салым кошкон чыгаан инсандардын бири Ишеналы Арабаев болгон. 1882-жылы Кыргызстандын Күнбатыш айылында (азыркы Кочкор району) туулган. Белгилүү жазуучу мектеп окуучулары үчүн “Кыргыз Алиппе” аттуу биринчи алиппе китебин авторлоштурган. Ишеналы Арабаев кыргыздын туңгуч «Эркин-Тоо» гезитинин редактору болгон. «Манас» эпосун чогултуп, жазган топту жетектеп, «Семетей» эпосун өзү жазып алган. 1933-жылы Социал-Туран партиясынын иши боюнча камакка алынган. Ал 1933-жылы 7-июнда Ташкенттеги түрмөдө сотко жетпей каза болгон. Версиялардын бирине ылайык, ал ууланып өз жанын кыйган.

 

Абдыкадыр Орозбеков

Кыргыз мамлекеттик ишмер Абдыкадыр Орозбеков 1889-жылы туулган. Түркстан жумушчу кыймылынын мүчөсү болгон, басмачыларга каршы операцияларды жетектеген жана катышкан. 1925-жылы ал аткаруу комитетинин биринчи төрагасы болуп шайланган, демек ал мамлекет башчысы болуп, 12 жыл өлкөнү башкарган. Ал төрага болуп иштеген жылдары республикада ондогон өнөр жай ишканалары, мектептер курулду... Калктын сабаттуулугу 68 пайызга чейин өсүп, миңдеген жумушчу орундары пайда болду.